Họ không thể phân biệt những từ họ không hiểu một cách đầy đủ với những từ đã hiểu. Xét về một khía cạnh nào đó, tất cả chúng ta đều như người bị bỏ trên hoang đảo. Các quy tắc của việc học như vậy tạo nên nghệ thuật của sự khám phá không có sự trợ giúp.
Nhưng người ta không thể hiểu nó nếu chỉ nhìn nó qua con mắt của một người hay một phía hoặc một nhóm sử gia lý thuyết đương đại. Ở thế kỷ XVIII, các tác giả có thói quen viết những tiêu đề rất trau chuốt, tỷ mỷ - những tiêu đề có thể nói hết cho người đọc biết cuốn sách viết gì. Bạn sẽ nhận thấy rằng năm câu hỏi này chỉ là những cách biến đổi khác nhau của những câu hỏi mà chúng tôi khuyên bạn nên đặt ra khi đọc bất cứ cuốn sách mô tả nào.
Độc giả có thể không theo ý kiến chủ quan nào, trình bày vấn đề không chút thành kiến hoặc thiên vị nào và coi các ý kiến trái ngược là như nhau. Điều quan trọng là bạn có khả năng đọc với nhiều tốc độ khác nhau, và biết khi nào dùng tốc độ nào là phù hợp. Chính đặc tính này của dữ kiện đã mang lại tiếng nói và phong cách cho bách khoa toàn thư.
Điều này không có nghĩa là kết luận rút ra lúc nào cũng đúng vì có thể có một hoặc tất cả các giả thuyết sai. Còn mục đích của việc đọc nhiều sách về cùng một chủ đề lại khá khác. Họ bối rối vì không thấy cuốn sách nhắc đến nền Cộng hoà La Mã - chế độ tồn tại trước thời kỳ trị vì của Antonines đến 150 năm.
Trên đây, chúng tôi mới chỉ gợi ý một số dấu hiệu mà bạn có thể sử dụng khi bắt đầu phân biệt một cuốn sách. Một điểm cần nhớ nữa là những cuốn bách khoa toàn thư khác nhau chứa đựng các dữ kiện khác nhau. Ưu điểm của xu hướng này là nó giúp khoa học phát triển mạnh hơn; các chuyên gia thảo luận với nhau về lĩnh vực của họ cùng biết và có thể hiểu sự việc nhanh chóng, nhìn ra các vấn đề và tìm cách giải quyết nó.
Nếu độc giả đồng ý với kết luận của cuốn sách và công nhận các phương pháp nó đề xuất là thích hợp và hiệu quả thì người ấy mới phải hành động theo cuốn sách. Tất nhiên, việc áp dụng hai quy tắc đó sẽ khác nhau tùy loại sách bạn đọc. Chúng ta chỉ nên phê bình khuyết điểm này nếu nó làm ảnh hưỏng tới kết luận chính vì một cuốn sách có thể thiếu thuyết phục ở những điểm không quan trọng.
Đọc một tác phẩm khoa học không dễ như đọc một câu chuyện. Cách gọi nào cũng nói lên một điều rằng khi độc giả đã nắm vững cấp độ này, tức là họ đã từ chỗ không biết chữ trở thành biết chữ, ít nhất là ở giai đoạn đầu tiên. Văn phong hội thoại rất khó viết, còn văn phong hình học thì vừa khó viết lại vừa khó đọc.
Họ vừa truyền kiến thức, vừa nhấn mạnh đến việc áp dụng kiến thức vào thực tế. Nhưng chỉ so sánh về chữ nghĩa thôi là chưa đủ. Hạn chế của công thức trên là đưa sẵn trật tự cũng như mối quan hệ giữa các phần của cuốn sách.
Thơ ca và các tác phẩm hư cấu không quá chú trọng sử dụng từ ngữ một cách tường minh như những tác phẩm khoa học. Những ý kiến không được ủng hộ không có chỗ đứng ở đây, dù thực tế đôi khi chúng cũng ẩn mình trong đó. Để làm được như thế, cách duy nhất là sử dụng ngôn ngữ điêu luyện hết mức có thể khi truyền đạt hay thu nhận kiến thức.
Nó còn giúp ta giữ cho trí óc sống và phát triển. Bất đồng loại này cũng có thể giải quyết được bằng cách hướng dẫn để thu hẹp khoảng cách chênh lệch về kiến thức. Nhưng bây giờ bạn phải đọc sách của nhiều tác giả và chưa chắc họ sẽ sử dụng các từ khoá hay các thuật ngữ giống nhau.