Nhưng quả là tôi có đọc, chứ không phải là không. Ông đi lại bến xe mà đầu óc rỗng không. Ai mà không hiểu luật biến hóa thì chỉ coi biển là một cảnh vĩ đại buồn chán.
Một người có thể muốn tới thành La Mecque (Đất thánh của những người theo Hồi giáo). Điều thứ nhì là phải vừa đọc vừa suy nghĩ. Y có thể không bao giờ tới thành La Mecque.
Một thất bại trong bước đầu có thể diệt lòng ham tu thân luyện trí, nên bạn phải đề phòng từng ly từng tí để tránh nó. Anh chàng thông thái rởm là anh chàng lấc cấc, tự cho mình là khôn hơn mọi người. vạn sự đều tuỳ thuộc vấn đề đó cả.
Tất cả các hiền nhân của mọi thời đều đồng ý về chỗ đó. Lý do không phải những tác phẩm trên không nghiêm túc mà vì: tiểu thuyết dở thì không nên đọc, còn tiểu thuyết hay thì làm cho ta đọc một mạch, nhanh như một chiếc thuyền con trôi theo dòng nước, và tới đoạn kết thì ta muốn hết hơi mà chẳng mệt nhọc chút nào. Riêng tôi, tôi nghĩ không có gì hợp thời bằng những tư tưởng của Marc Aurele hay Epictete; sách của hai ông rực rỡ những lý lẽ thông thường, áp dụng được vào đời sống hàng ngày của hạng trung nhân như bạn và tôi.
Nhưng việc không dễ đâu ban nhé. Bạn thừa nhận rằng tôi đã chọn ví dụ đó không phải vì nó có lợi đặc biệt cho thuyết của tôi chứ? Nhưng thế nào bạn cũng phải chú ý tới bổn phận đó vào một lúc khác.
Bạn không nhất định phải chuyên tâm vào nghệ thuật hoặc văn chương mới sống được một cách đầy đủ. Có nó, làm cái gì cũng được; thiếu nó, không làm được việc gì cả. Nếu tuổi xuân của bạn còn dồi dào, năng lực còn thừa thãi mà lại hăng hái muốn gắng sức, thì tôi không do dự gì mà khuyên bạn: "Cứ làm đi, hết ngày này qua ngày khác đừng nghỉ ngày nào".
Mà khó thay đổi cái của quỷ đó lắm. Tiểu thuyết đó là cuốn Aurora Leigh mà tác giả là E. Ai là người trong chúng ta không tự nhủ rằng: "khi nào có thêm chút thì giờ, sẽ làm việc này, việc nọ"?
Hôm đó, bạn không bỏ ra 45 phút để sửa soạn đi ngủ. Làm như vậy bạn sẽ có được một khoảng thời gian dài ít nhất là 3 giờ. Không có gì xảy ra tới thân thể, tâm hồn ta mà không đi qua bộ óc của ta, ta thấy vui hay buồn cũng nhờ óc, nên kiểm soát trí óc là việc quan trọng nhất.
Chẳng hạn bạn có thể đọc cuốn "Xem tranh cách nào?" của Clermont Witt, hay cuốn "Xét các công trình kiến-trúc cách nào?" của Russell Sturgis. Chắc chắn nó sẽ bảo bạn rằng anh bếp đã vô ý, mà dẫu anh có lỗi đi nữa thì quạu với anh cũng chẳng ích lợi gì, chỉ thêm mất thể diện cho bạn vì người ngoài nhìn vào thấy bạn như thằng điên mà rốt cục món bò tái cũng chẳng ngon hơn được chút nào. Và khi đọc xong bạn thành thật tự hỏi còn ghét thơ nữa không? Tôi đã biết nhiều người đọc xong rồi, tự nhận rằng từ trước oán thơ là hoàn toàn nhầm lẫn.
Sự thật ấy đáng buồn lắm, chán nản lắm, u uất lắm phải không bạn? Nhưng tôi cho là đẹp đẽ kia đấy, vì có gắng sức thì ý chí ta mới mạnh được khi làm một việc đáng làm. Bọn trộm cướp suốt đời buồn khổ vì nguyên tắc của chúng trái với hành vi cướp bóc. Nó là hình hình thức của nguyện vọng chung của nhân loại: Nguyện vọng tìm hiểu thêm.